Kosova ile Sırbistan görüşmeleri Avrupa Birliği’nin kolaylaştırıcı rol üstlendiği bir modelle devam ediyor. En üst politik düzeyde gerçekleşen görüşmelerde hedeflenen anlaşma gene nihai bir sonuca değil bir sürece işaret ediyor. Bu süreç “Kosova ve Sırbistan arasında normalleşmeye doğru Anlaşma” başlığını taşıyor.
Kosova Başbakanı Albin Kurti ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic 27 Şubat tarihinde Brüksel’de bir araya geldi. Görüşme Avrupa Birliği’nin Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josef Borell ve AB’nin diyalog için özel elçisi Miroslav Lajçak’ın katılımıyla gerçekleşti. Öncesinde her iki lider ayrı ayrı hem Amerika Birleşik Devletleri’nin Batı Balkanlar için atadığı Özel Elçisi Gabriel Escobar hem de AB diplomatı Joseff Borell ile görüştü. Kosova ile Sırbistan arasında yapılan bu üst düzey görüşmeden de nihai bir sonuç çıkmadı ama ilerleme kaydedildi. Avrupa Birliği’nin “Fransız – Alman” planı olarak bilinen anlaşma önerisine ilişkin bir imzalama gerçekleşmedi fakat iki taraf da görüşme için olumlu mesajlar verdi.
Taraflar Nihai Bir Anlaşmadan Hala Uzak
Başbakan Albin Kurti, Brüksel’deki toplantı sonrası yaptığı açıklamada Avrupa Birliği tarafından önerilen anlaşmayı imzalamaya hazır olduğunu söyledi. Ancak Kurti, Sırp tarafının imzalamaması nedeniyle, kendisinin de imzalamadığını ifade etti. Olumlu görüşmelerin olduğunu belirten Başbakan Kurti, anlaşmayı kast ederek “Daha önce de söylediğim üzere, devamı gelecek müzakereler için iyi bir zemin oluşturuyor” dedi.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Kurti’nin bir belgeye imza atılmasını istediğini ancak bunun gerçekleşmediğini doğruladı. Zor bir görüşme olduğunu ifade eden Vucic, her şeyden önce daha öncesinde mutabakata varılmış anlaşmaların uygulanmasının zorunluluğu üzerine durulduğunu belirtti. Vucic, buna Sırp Belediyeler Birliğinin de dahil olduğunu ifade ederek, Kurti’nin bunu kabul etmeye henüz hazır olmadığını söyledi. Anlaşma metninde Sırp Ortodoks Kilisesi’nin Kosova’daki statüsünün resmileştirilmesine ilişkin düzenlemelerin olmasına rağmen, Sırp Belediyeler Birliğine özel bir atıfta bulunulmadı.
AB’nin anlaşma önerisi neler öngörüyor?
Amerika Birleşik Devletleri’nin de desteklediği ve Avrupa Birliği’nin bir önerisi olarak ortaya çıkan anlaşma iki ülke arası eşitlik temelinde ilişkilerin normalleştirilmesini öngörüyor. 11 maddeden oluşan anlaşma metni, nihai bir normalleşme anlaşmasına kılavuzluk yapacak nitelikte görünüyor. Ancak diyalogun başladığı esas anlaşmaya kıyasla ilerlemeleri ve geçmişteki diyalog kapsamında imzalanan tüm anlaşmaların uygulanma taahhüdünü içeriyor. Kosova açısından en önemli konu, ülkenin eşit bir devlet olarak konumlandırılması olarak görülebilir. İmzalanması beklenen bu anlaşma çerçevesinde, iki ülke arası pasaportlar dahil tüm belgelerin ve simgelerin karşılıklı olarak kabul edilmesi; her iki ülkenin eşit egemen ülkeler olarak konumlandırılması; uluslararası alanda birinin diğerini de temsil etmemesi; Kosova’nın herhangi bir uluslararası örgüte üye olmasına Sırbistan’ın karşı gelmemesi gibi konular öngörülmektedir.
Sonraki görüşme 18 Marta planlanıyor
Liderler arasında bir sonraki görüşmenin 18 Mart’ta Kuzey Makedonya’da yapılması bekleniyor. Önerilen anlaşmanın imzalanması halinde, bundan sonra ilişkilerin normalleştirilmesiyle ilgili yasal bağlayıcılığı olan sürecin işlemesi söz konusu. Dolayısıyla kısa zaman içinde imzalanması beklenen anlaşma iki ülke arası nihai bir anlaşmayı değil, ilişkilerin normalleştirilmesine giden yolu ifade ediyor olacak.
Kosova tarafında eleştirel seslerin yükselmesine rağmen, anlaşma karşılıklı tanımaya doğru bir adım olarak da değerlendiriliyor. Ancak geçmişte diyalog kapsamında imzalanan tüm anlaşmaların uygulanma taahhüdü, Sırp Belediyeler Birliği’nin de kurulmasını içerdiği için Kurti hükümetinin en temel sorunu olarak gözüküyor. Sırbistan tarafında ise Vucic’in temsil ettiği sağ iktidara rağmen, yıllarca keskinleşen Rus yanlısı sağ ve milliyetçi muhalefet şimdiden “Vucic’i hain” ilan etmeye başladı. Anlaşmanın Anayasaya aykırı olacağını değerlendiren Sırp sağ muhalefeti, agresif tepkiler vereceğini gösteriyor. Öte yandan Başbakan Kurti, Sırp Belediyeler Birliğinin icracı yetkilerle kurulamayacağına ilişkin siyasi söylemini devam ettirirken, Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic de Kosova’yı tanımayacaklarını ve Birleşmiş Milletlere üye olmasına izin vermeyeceklerini dile getiriyor.
✎ Esin Muzbeg
