Prizren’de Engelliler Temel Sorunlarla Karşı Karşıya

Prizren’de engellilerin karşılaştığı temel sorunlar nelerdir?

Engelli topluluğunun karşılaştığı birçok sorun var. Çünkü talepleri siyasi düzeyde öncelikli olarak ele alınmamaktadır. Engellilerin temel zorlukları, bu insanlara profesyonel bakım sağlayacak küçük rehabilitasyon merkezlerinin (gündüz bakımevleri) eksikliğidir; keza finansal destek eksikliği; şehirdeki erişilemeyen altyapı ve diğer zorluklar mevcuttur. Çoğu sağlık kurumu engelliler için erişilemez durumda, doktorlar ve sağlık personeli yeterince bilgilendirilmiyor ve özellikle sağlık merkezlerinde engellilerin durumu hakkında yeterli bilgiye sahip değiller. Bunun ötesinde, engellilerin şehre erişiminde birçok sorun var. Prizren’de engelliler için yapılan rampalar çoğunlukla standartsız. Örneğin Key’de yapılan ve daha sonra belediyenin başarısı olarak sunulan rampa, engelliler tarafından hiç kullanılamıyor. Genel olarak, rampaların inşası sırasında belediye yetkilileri engelli topluluğuna danışmadığı gibi Key’de yapılan rampalar için de bu topluluğa danışılmamıştır. Dolayısıyla bu durum, kamu kurumlarının engelli topluluğunun ihtiyaçlarına yönelik ihmalini göstermektedir.

Belediye düzeyinde talep edilen başlıca gereksinimler nelerdir?

Belediye düzeyinde bu topluluğa birincil hizmetlerin sunulması gibi bazı taleplerde bulunulmuştur ki bunların arasında engelliler için küçük rehabilitasyon merkezlerinin kurulması ve bu merkezlerde profesyonel doktorlar tarafından fiziksel egzersizlerin sağlanması istenmiştir. Ayrıca, engelli kadınların jinekolojik muayenelerine hizmet edecek hidrolik yatak alımına yönelik talepler de devam etmektedir. Diğer bir talep ise Prizren Belediyesi Cinsiyet Eşitliği Bürosunda en az iki engelliye iş verilmesiydi. Son olarak iki kattan yüksek binalara asansör yerleştirilmesini istedik.

Asansör eksikliği dediniz, bize bu sorundan biraz daha bahseder misiniz?

İki kattan daha yüksek binalarda asansör olmaması, engellilerin tamamen diğer insanlara bağımlı olmalarına ve bir “ev hapishanesine” kilitlenmelerine neden olmaktadır. Engelli kişiler dairelerini satmaya ve kırsal alanlara yerleşmeye zorlandığı birçok durum vardır. Ayrıca asansör olmaması sadece engelliler için değil, yaşlılar, hamileler ve çeşitli hastalıklardan muzdarip insanlar için de sorun teşkil ediyor. Prizren kentinde asansör olmaması nedeniyle apartmanlarını satmaya ve kırsal kesimde yaşamaya zorlanan en az beş kişi var. Bu sorunla ilgili devam eden talepler olmasına rağmen, belediye düzeyinde olumlu bir yanıt alınamamıştır.

Engellilerin istihdam durumu nedir?

“Fırsat Eşitliği Ayı” birkaç yıldır devam eden bir faaliyettir. Bu ayın amacı, engelli topluluğunun belediyenin farklı departmanlarında belirli sürelerle istihdamını / katılımını sağlamaktır. OPDMK’nın daimi taleplerinden biri ise bu topluluktan en az bir kişinin çalışma yerini değiştirmeye zorlanmadan aynı işte kalması olmuştur. Ancak Kosova’da bu topluluğun istihdamının çok zor olduğunu belirtmeliyiz. Engellilerin istihdamına ilişkin bir yasa olmasına rağmen, kamu ve özel sektör bu yasayı uygulamamaktadır. Şimdiye kadar, Kosova’daki tüm belediyelerden sadece Ferizovik belediyesi yasayı uygulayarak altı kişiye iş vermeyi başardı. Ancak çoğu işyeri, engellileri işe almak için temel gereksinimleri karşılamamaktadır. Bu kişiler istihdam edildiğinde ve gerekli çalışma koşulları sağlandığında bile, şehir ve tesisler engellilerin erişimine kapalı olduğundan, işyerine kadar onlara eşlik edecek bir aile üyesinin görevlendirilmesi gerekmektedir.

Engelli bakıcıları veya aile üyeleri ne kadar destek görmektedir?

Engelli aile bireylerinin ihtiyaçları çoktur fakat maalesef bu ihtiyaçlar kimse tarafından karşılanmıyor hatta ayrımcılığa en fazla uğrayanların onlar olduğunu da söyleyebilirim. Ayrımcılık çoğu durumda bu insanların bakımıyla ilgilenen anneler ve kız kardeşlere yönelik oluyor. Bu nedenle, engellilerin bakımının en büyük yükü kadınlar üzerindedir. Engelli annelerle yapılan bir araştırmaya göre, diğer aile üyelerinden hiçbir yardım almadan çocukları ile 24 saat geçirmek zorunda kaldıkları ortaya çıkıyor. Araştırmalar ayrıca annelerin engelli kişilere bakıcı olarak sertifika almak ve profesyonel bakımın nasıl sağlanacağı konusunda uygun eğitim almakla ilgilendiğini göstermiştir. Ancak Kosova’da bakıcının rolünün siyasi düzeyde tartışılması ve bu insanlar için özel politikalar hazırlanması gerektiğini düşünüyorum.

Toplumsal cinsiyet rollerinden de bahsettiğimize göre, engelli kadınların karşılaştığı sorunların yeterince ele alındığını düşünüyor musunuz?

Engelli kadınlar çeşitli önyargılarla karşı karşıyalar ama ne yazık ki bu sorunlar kamuoyunda konuşulmuyor. Engelli kadınların bir jinekoloğa gitmeleri veya meme kanseri testi yaptırmaları aile üyeleri tarafından hala tabu olarak görülüyor. Daha önce Kosova’da engelli istihdamının önemli bir sorun olduğundan bahsetmiştim, ancak engelli kadınların istihdamı neredeyse imkansız. Ayrıca aile kurmak bu kadınlar için tamamen reddedilmiş bir hak olarak görülmektedir. Bu nedenle OPDMK olarak özellikle engelli kadınlar söz konusu olduğunda tabu sayılan bu konuları tartışmaya açmak için yıllardır uğraşıyoruz.

Röportaj: Adelina Hasani