Maymun Çiçeği Virüsü Alarmı

Yakın temas yoluyla bulaşan ve ilk olarak maymunlarda görülen viral hastalık, çoğunlukla Batı ve Orta Afrika’da ortaya çıktığı ve yalnızca çok nadiren başka yerlere yayıldığı için Avrupa’da ve dünyanın diğer bölgelerinde yayılması alarm veriyor.

Peki maymun çiçeği virüsü (MPXV) ve hastalığı nedir ve şu ana kadar neler biliyoruz?

MPXV, 1980 yılında resmen ortadan kaldırılan çiçek hastalığına neden olan “Variola” virüsü ile aynı soydan geliyor. Belirtileri, çiçek hastalığıyla da benzerlik taşıyor. MPXV, klinik olarak daha az şiddetli hastalığa neden olmasına rağmen, geçmişte çiçek hastalarında görülenlere çok benzer semptomları olan viral bir zoonotik hastalıktır (hayvanlardan insanlara bulaşan bir virüs). Klinik belirtiler ateş, kızarıklık ve şişmiş lenf bezleri ile kendini gösterir ve bir dizi tıbbi komplikasyona yol açabilir. Ancak en sıra dışı özelliği, genellikle yüzde başlayan ve daha sonra vücudun diğer bölgelerine, genellikle cinsel organlara, ellere veya ayaklara yayılan döküntüdür. Döküntü değişir, sonunda bir kabuk oluşturur ve bu daha sonra vücuttan düşer.

MPX virüsü genellikle hafiftir ve 2-4 hafta süren semptomlarla kendini gösterir. Çoğu hasta tedavi olmaksızın birkaç hafta içinde iyileşir. Yine de ağır vakalar ortaya çıkabilir ve hastalık ölümcül olabilir. Son zamanlarda ortaya çıkan vaka ölüm oranı 3-6% civarında.

Virüs hayvanlardan insanlara sıçradığında, insandan insana bulaşması genellikle sınırlıdır. Bunun nedeni, virüsün insandan insana yayılmayı sürdürmek için gerçekten “uygun” olmamasıdır. Bulaş kolay değildir, ancak lezyonlarla, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi nesnelerle yakın temas yoluyla kişiden kişiye bulaşabiliyor. Temas ne kadar yakın ve uzun olursa, bulaşma olasılığı o kadar artar. Cinsel ilişki sırasında doğrudan temas, virüs ile enfekte olmayı da kolaylaştırabilir. Ancak ilginç olan bu bulaş yolunun daha önce hiç tanımlanmamış olmasıydı. Fakat İngiltere’den gelen son vakaların büyük bir kısmı, virüsün cinsel temas yoluyla bulaştığını gösterdi.

Maymun çiçeği hastalığı ilk olarak 1970 yılında Kongo’da tanımlandı. O zamandan beri vakaların çoğu ülkenin kırsal, yağmur ormanı bölgelerinde rapor edildi. 1970’den beri, MPXV vakaları birçok Batı ve Orta Afrika ülkelerinde kaydedilmiştir. 2017’den beri Nijerya, 500’den fazla şüpheli vaka ve 200’den fazla teyit edilmiş vaka ve yaklaşık 3%’lük bir vaka ölüm oranı ile büyük bir salgın yaşadı. Bugüne kadar vakalar hala o bölgelerden bildirilmeye devam ediyor.

MPXV, yalnızca Batı ve Orta Afrika’daki ülkeleri değil, dünyanın geri kalanını da etkilediği için küresel halk sağlığı açısından önemi olan bir hastalıktır. 2003 yılında, Afrika dışındaki ilk MPXV salgını Amerika Birleşik Devletleri’nde rapor edildi ve bu salgın enfekte olan kemirgen sincaplarla kurulan yakın temasla bağlantılıydı. Bu evcil hayvanlar, ülkeye Gana’dan ithal edilmiş olan başka hayvanlar ile aynı ortamda tutulmuştu. Bu salgın, ABD’de 70’in üzerinde MPXV vakasına yol açtı. MPXV ayrıca Eylül 2018’de Nijerya’dan İsrail’e; Eylül 2018, Aralık 2019, Mayıs 2021’de Birleşik Krallık’a, Mayıs 2019’da Singapur’a ve Temmuz ve Kasım 2021’de Amerika Birleşik Devletleri’ne seyahat edenlerde bildirilmişti. 

Mayıs 2022’de Portekiz, Birleşik Krallık, İspanya, İsveç, Belçika ve Amerika Birleşik Devletleri gibi endemik olmayan birkaç ülkede birden fazla maymun çiçeği vakası tespit edildi. Maymun çiçeğinin bu ülkelerde ortaya çıkışını ve hızlı yayılmasını daha iyi anlamak için şu anda çalışmalar devam etmekte.

✎ Şeyma Celina Suroy

© PRIZMA MEDIUM