sq

19 Ekim’de Nature’de yayınlanan bir araştırma Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu Bubonik (hıyarcıklı) veba hastalığının, modern insanın bağışıklık sisteminde yer alan genlerde bulunabileceğini öne sürüyor. Özellikle dört DNA varyantı, Kara Ölüm’den sonra daha yaygın hale geldi ve bu genler insanların hayatta kalmasına katkıda bulunmuş olabilir.

Ancak bu varyantların sağladığı korumanın bir bedeli var: bugün bu varyantlardan ikisi, Crohn hastalığı ve iltihaplı romatizma gibi otoimmün hastalıklara (bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı durum) karşı duyarlılıkla bağlantılı olduğu görüldü. Yani geçmişte Kara Ölüm’den kurtulan atalarımızın genleri sayesinde bugün bazı otoimmün hastalıklara karşı daha duyarlı hale geldik.

Bulaşıcı hastalıklar, insan evrimini yönlendiren en güçlü seçici baskılardan biridir. Kara Ölüm, insanlık tarihindeki en ölümcül salgındı ve genetikçiler uzun zamandır bu salgının kökenlerini ve insan göçleri ile bağışıklığı üzerindeki etkisini merak ediyorlardı. Araştırmacılar, böyle dramatik bir olayın bağışıklık sisteminin evriminde iz bırakmış olabileceğini varsaydılar. Bunun için, vebadan önce yaşayan, ondan ölen veya bir veya iki nesil sonra yaşayan bireylerin kemiklerinden izole edilen 200’den fazla DNA örneğindeki genetik varyasyona baktılar.

ERAP2 olarak bilinen bir genin varyantına sahip olanların, Kara Ölüm salgınında hayatta kalmayı başarmış olabileceği ve bu genin Kara Ölüm’den kurtulma olasılığını yüzde 40’a kadar artırdığını buldular. 

Aynı koruyucu gen, modern insanlarda ise Crohn hastalığı ve iltihaplı romatizma için bilinen bir risk faktörüdür. Bu çalışma koruyucu varyantların, günümüzde otoimmün hastalıklara karşı artan duyarlılıkla ilişkilendirilen genlerle örtüştüğünü ve geçmiş pandemilerin günümüzde hastalığa yatkınlığı şekillendirmede oynadığı rolü gösteriyor.

Patojenlerin insan evrimini şekillendirdiği bilinen bir gerçek, ve bu tür araştırmalar bu yolda hangi genlerin rol aldığı ve hangi faktörlerin insanların uyum sağlamasına ve var olmasına izin verdiğini anlamamıza yardımcı oluyor.

✎ Şeyma Celina Suroy

© PRIZMA MEDIUM